Konferencija: Deset godina OPCAT-a i Crna Gora

Podgorica – U Crnoj Gori nema zabilježenih sistematskih slučajeva torture, ali posao u toj oblasti nikada nije završen jer samo jedan negativan primjer može baciti sjenku na sve do tada učinjeno, ocijenjeno je na konferenciji posvećenoj desetogodišnjici od stupanja na snagu OPCAT-a.

 

Na inicijativu Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore i Ministarstva pravde u Podgorici je održana konferenciji povodom deset godina od stupanja na snagu Opcionog protokola uz Konvenciju UN protiv torture i drugih oblika zlostavljanja (OPCAT) sa koje je poručeno da je prevencija torture najbolji način da se sistem suprostavi toj negativoj pojavi.

 

Generalna skupština Ujedinjenih nacija (UN) u decembru 2002. godine usvojila je Opcioni protokol uz Konvenciju UN protiv torture torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni i postupaka, koji je stupio  na snagu 22. juna 2006. godine. Crna Gora je ratifikacijom Opcionog protokola, 31. decembra 2008. godine, preuzela obavezu da ima, odredi ili uvede jedan ili više nezavisnih nacionalnih mehanizama za prevenciju torture na nacionalnom nivou.

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Šućko Baković ukazao je na princip da su tortura i drugi oblici lošeg postupanja apsolutno zabranjeni u svim okolnostima, podsjećajući da je to jasno utvrđeno i u nacionalnim propisima većine zemalja kao i u crnogorskom Ustavu i zakonima.j

 

On je kazao da se tortura i drugi oblici zlostavljanja najčešće  dešavaju u toku hapšenja, policijskog zadržavanja, pritvora i u zatvorima.

 

Baković je podsjetio da je Zakonom o Zaštitniku iz 2011.godine ta institucija određena kao Nacionalni  mehanizam za prevenciju torture (NPM), budući da je već imala dio nadležnosti koje su se odnosile na zaštitu prava lica lišenih slobode.

 

„Uloga NPM nije da osuđuje ustanove ili organe vlasti već da im pomaže u sprečavanju zlostavljanja osoba lišenih slobode. Sistem koji se uspostavlja Opcionim protokolom akcenat stavlja na prevenciju torture. NPM, dakle, ne gleda u prošlost već u budućnost“, dodao je Zaštitnik.

 

Kazao je da smo, nažalost, i pored svih garancija svjedoci akata torture i drugih oblika lošeg postupanja širom planete, pa i kod nas.

 

“U periodu od uspostavljanja NPM-a u našoj zemlji ostvaren je napredak u pogledu smještjanih uslova i tretmana lica lišenih slobode, smanjena je prenaseljenost, ali su nažalost zabilježeni  i slučajevi torture i lošeg postupanja u zatvorskim ustanovama i od strane policiskih službenika. Ovi slučajevi su bili predmet našeg postupanja,   o čemu je javnost obavještavana a takođe su i predmet disciplinskih i pravosudnih postupaka, sa više ili manje uspjeha ili efekata”, rekao je Baković.

 

On je poručio da, kada je u pitanju tortura, posao nikada nije završen.

 

 “Možemo u ovoj godini imati, hipotetički posmatrano, idealno stanje i nijedan slučaj zlostavljanja, a da se nakon samo nekoliko dana dogodi jedan ili više takvih postupanja, što odmah baca sjenku na postignuto”, upozorio je on.

 

Zaštitnik je ukazao da je u tome značaj OPCAT-a jer on uvodi stalnost postupanja i stavlja akcenat na prevenciju. “A bez prevencije nema zaštite”, zaključio je on.

 

Generalna direktorka Direktorata za izvršenje krivičnih sankcija, Slavica Rabrenović, kazala je da je zatvorski sistem indikator poštovanja ljudskih prava u jednom društvu i odraz demokratskih standarda svake države.

 

Ona je podsjetila da Evropski sud za ljudska prava u predmetima protiv Crne Gore do sada nije ustanovio kršenje ljudskih sloboda i prava koje bi bilo sistemskog karaktera, već da se radi o pojedinačnim slučajevima ugrožavanja ili povreda ljudskih prava i sloboda zaštićenih Evropskom konvencijom.

 

Rabrenović je navela da promovisanje ljudskog dostojanstva kroz eliminisanje torture i nehumanog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja, poboljšanje pristupa odgovarajućim pravnim servisima i ekspertize za rizične kategorije lica, predstavljaju glavne ciljeve u ostvarivanju reformi u toj oblasti.

 

“Potrebno je naglasiti da lišenje slobode predstavlja dovoljno strogu kaznu, samu po sebi, i da se ne smije otežavati nezakonitim i neopravdanim mjerama. Zatvorenici treba da se u zatvoru nalaze „po kazni“, a ne zbog kažnjavanja. Generalno govoreći uskraćene su im mnoge pogodnosti slobodnoga života bez obzira kako je zatvorski sistem uređen, ograničenje slobode je uvijek teška kazna”, ukazala je ona.

 

Prema njenim riječima, naša tradicija zahtjeva od nas potpuno uvažavanje ljudskih prava, naročito prema onima koji su nam povjereni na brigu i staranje.

 

“Što veću moć imamo da upravljamo nečijom sudbinom, kao što je to slučaj sa zatvorenicima, to nam je veća odgovornost da se ponašamo humano i u skladu sa višim idealima čovječnosti”, poručila je Rabrenović.

 

Ona je ocijelnila da nema bolje garancije protiv zlostavljanja neke osobe koja je lišena slobode nego što je to pravilno obučeno zatvorsko osoblje, navodeći da su kvalifikovani službenici sposobni da izvršavaju svoje dužnosti bez pribjegavanja zlostavljanju.

 

Rabrenović je kazala da u Direktoratu posebno cijene rad Ombudsmana i njegove dragocijene preporuke koje obavezuju, kao i aktivno učešće civilnog sektora koji daje značajan doprinos efikasnijoj resocijalizaciji zatvorenika jer se na taj način zajednički učvršćuje, unapređuje i obezbjeđuje poštovanja ljudskih prava   u zatvorima.

 

Pomoćnik direktora Uprave policije, Sektor policije opšte nadležnosti, Nikola Janjušević kazao je da su preporuke Komiteta za sprječavanje mučenja i nehumanog ili ponižavajućeg postupanja (CPT) jedan od prioriteta u radu Uprave policije.

 

Prema njegovim riječima, od strane direktora Uprave policije svim centrima bezbjednosti dostavljen je instruktivni telegram, u cilju realizacije preporuka Komiteta kao i NPM-a  sa konkretnim obavezama koje je neophodno preduzeti, u cilju ispunjavanja međunarodnih obaveza, promociji ljudskih prava i sloboda i sprječavanju torture.

 

 

“Uprave policije uložila je značajne napore u cilju otklanjanja nedostataka u postupanju prema licima lišenih slobode, poštovanju njihovih ljudskih prava I poštovanju njihovog dostojanstva ali I za unaprjeđenje higiensko-tehničkih uslova za zadržavanje”, dodao je Janjušević.

 

 

Prema njegovim riječima, svi centri i odjeljenja bezbjednosti dostavljaju mjesečne pisane izvještaje o poštovanju ljudksih prava i sloboda lica lišenih slobode, zadržanih lica kao i da li je bilo slučajeva mučenja ili zlostavljanja.

 

“Starješine iz sektora policije opšte nadležnosti često vrše kontrolne obilaske prostorija dežurnih službi, kao i prostorija za zadržana i lica lišena slobode. Te prostorije, posebno CB Podgorica često obilazi i zamjenik Zaštitnik i do sada nisu konstatovane nepravilnosti ni nezakonita i ponižavajuća postupanja”, rekao je Janjušević, ističući dobru saradnju sa Zaštitnikom ali i sa organizacijama civilnog sektora koje se bave tim pitanjima.

 

Direktor Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS), Miljan Perović kazao je da se u Zavodu preduzimaju u skladu sa važećim domaćim i međunarodnim propisima, polazeći od toga da je svrha izvršenja krivičnih sankcija resocijalizacija i reintegracija osuđenog u društo i uz maksimalno  poštovanje načelo humanosti.

 

„ Imajući u vidu svrhu izvršenja kazne zatvora i načela humanosti, jasno je da se lica lišena slobode ne smiju podvrgavati bilo kom obliku mučenja, zlostavljanja ili ponižavanja, kao i da im ni na koji način ne smiju biti uskraćena ili ograničena prava koja su im Ustavom, zakonom i drugim propisima zagarantovana“, saopštilo je on.

 

Perović je podsjetio da je za poboljšanje uslova za boravak i rad zatvorenika u ZIKS-a tokom prethodnog perioda preduzeto  niz aktivnosti, među kojima su: izgradnja i oprema nove zatvorske kuhinje, značajna adaptacija prijemnog odjeljenja, adaptacija i izgradnja prostorija namijenih za bračne i porodične posjete u KPD kao i adaptacija maloljetničkog zatvora. Takođe su ugrađene rampe za potrebe lica sa invaliditetom, u Zatvoru Bijelo Polje rekonstruisane su i opremljene prostorije za vjerske obrede, rekonstruisane i opremljene u potpunosti samice u tom Zatvoru, opremanje osmatračkih mjesta, unapređenje  zdravstevne zaštite lica lišenih slobode i drugo.

 

“Kao potvrdu da preduzimamo adekvatne mjere i usvajamo međunarodno priznate standarde u ovoj oblasti, možemo istaći i da je u Izvještajima Nacionalnog preventivnog mehanizma (NPM) navedeno da u ZIKS-a za 2013. 2014. i 2015. godinu nije bilo sistematskog mučenja-torture.” On je dodao da su predstavnici Evropskog komiteta za sprječavanje mučenja i nečovječnog i ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja (CPT) u svom poslednjem izvještaju za Crnu Goru, istakli da od strane lica lišenih slobode nije bilo pritužbi na ponašanje i postupanje pripadnika Sektora obezbjeđenja prema licima lišenim slobode.

 

“ZIKS će i u narednom periodu nastaviti sa permanentnim radom na nastavku i unaprjeđenju ljudskih prava lica lišenih slobode, kroz primjenu ustanovljenih standarda, nastavkom obuka zaposlenih na teme koje se odnose na postupanje sa licima lišenim slobode, te politikom otvorenih vrata za sve preporuke i  sugestije u ostvarivanju navedenih ciljeva” zaključio je Perović.