Izvještaj EK: Ombudsman među institucijama kojima se najviše vjeruje

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore i dalje se percipira kao jedna od institucija kojima građani Crne Gore najviše vjeruju, a njeni stavovi se često citiraju u medijima, ocijenjeno je u izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori.

U ovom dokumentu navodi se i da je u velikoj mjeri uspostavljen regulatorni i institucionalni okvir za adekvatno funkcionisanje institucije, uz podsjećanje da je Institucija i dalje akreditovana statusom „B“ od strane Podkomiteta za akreditaciju Globalnog saveza nacionalnih institucija za ljudska prava.

U nastavku navodimo dijelove Izvještaja koji se odnose na rad institucije Zaštitnika (nezvaničan prevod), dok se dokument na engleskom jeziku može preuzeti sa linka:

https://www.eu.me/dokumenti-pregovori-o-pristupanju/#1583-1606-prilozi-izvjestaju-evropske-komisije-o-napretku-crne-gore

- Crna Gora treba da preduzme mjere za bolje usklađivanje ovog okvira sa Pariskim principima kako bi institucija Zaštitnika mogla napredovati do „A“ statusa;

-Kapacitet Ombudsmana da postupa po pritužbama i kvalitet njegovih odluka nastavlja da se poboljšava. Međutim, odluke i preporuke Ombudsmana ostaju neobavezujuće i Crna Gora treba da poboljša njihovo sistematsko praćenje u svim javnim institucije;

- Nacrt budžeta institucije za 2023. povećan je za 17% u poređenju sa budžetom za 2022. Međutim, ovo povećanje je djelimično posljedica odluke Vlade iz novembra 2022 o povećanju osnovne plate određenim institucijama, prije nego što odražava povećanje operativnog budžeta. Kapacitet ljudskih resursa Ombudsmana čini se dovoljnim (36 zaposlenih, decembra 2022);

- Zaštitnik je 2022. godine imao u radu 1 109 pritužbi (2021: 1 123), od kojih je 890 primljeno u 2022. godini. Završen je 979 predmet (88,27%);

- Većina slučajeva je bila u vezi sa povredama prava iz rada i zapošljavanja, mirno uživanje imovine,zdravstvenu zaštitu, pravo na privatnost, pravo na pravni lijek i zaštitu životne sredine;

-U februaru 2023. Ombudsman je otvorio slučaj  povodom obilkežavanja ruskog vjerskog praznika u više škola u Podgorici, što je zakonom zabranjeno;

- Institucija Ombudsmana je 2022. godine primila 256 pritužbi u vezi sa diskriminacijom, što je trend rasta u poređenju sa 2021. (173). To može značiti da se povećava povjerenje u rad Ombudsmana ili da su potencijalne žrtve više ohrabrene da prijave diskriminaciju. Kao i prethodnih godina, najviše pritužbi se odnosilo na rad i zapošljavanje;

- Ombudsman je u 2022. godini procesuirao 16 slučajeva govora mržnje i 14 predmeta iz oblasti javnog diskursa/medija. Ombudsman je u jednom slučaju utvrdio govor mržnje na osnovu društvenog ili etničkog porijekla; u tri slučaja na osnovu pola, promjene pola i rodnog identiteta; na osnovu nacionalnosti u dva slučaja; a na osnovu političkog ili drugog mišljenja u jednom slučaju;

-U oblasti javnog diskursa, Ombudsman je u po jednom slučaju utvrdio diskriminaciju na osnovu nacionalnosti; na osnovu društvenog ili etničkog porijekla i na osnovu političkog ili drugog mišljenja. Prioritetna preporuka Evropske komisije protiv rasizma i netolerancije iz 2017. godine da se uspostavi sistem prikupljanja raščlanjenih podataka o zločinima iz mržnje još uvijek nije sprovedena, jer to zavisi od izmjena Krivičnog zakonika koje su na čekanju;

- Ombudsman je u 2022. godini primio 225 pritužbi u vezi sa pravima djeteta (2021: 216). Ovi slučajevi su se pretežno odnosili na obrazovanje, socijalnu i dječiju zaštitu, zdravstvenu zaštitu, prava djece u porodičnim odnosima, vršnjačko nasilje, kao i prava djece sa smetnjama. Pored porasta nasilja u porodici, vršnjačko nasilje u školi i dalje je zabrinjavajuće.

- Ombudsman je u martu 2022. godine dao mišljenje Ministarstvu o mogućim izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama kako bi se obezbijedilo neposredno imenovanje u Manjinskim savjetima, zasnovano na slobodno izraženoj volji manjinskih naroda i drugih nacionalnih manjinskih zajednice;

- Skupštinski odbor za ljudska prava i slobode u saradnji sa Ministarstvom za ljudska i manjinska prava i Ombudsmanom organizovao je prvu sjednicu romskog parlamenta. Romski savjet je bojkotovao zasijedanje;

- Ombudsman je 2022. godine sproveo terensko istraživanje u romskim naseljima u 13 opština. Preliminarni nalazi pokazuju da je manja segregacija po naseljima u kojima žive Romi i Egipćani, u odnosu na period od prije 6 ili 7 godina, ali 42,2% Roma i dalje živi u naseljima u kojima žive samo Romi. Problem prenaseljenosti romskih domaćinstava i dalje postoji, uz neznatna poboljšanja u pogledu pristupa vodi, snabdijevanju električnom energijom i posjedovanje osnovnih uređaja;

-Ombudsman Crne Gore je 20. juna 2023. godine donio mišljenje po   pritužbi Saveza slijepih da većina opštinskih izbornih komisija (OIK) nije garantovala ravnopravan, tajan i  dostojanstven proces glasanja za osobe sa invaliditetom, iako je DIK u martu 2022. revidirao relevantna podzakonska akta i dao uputstva svim OIK-ima u skladu sa tim;

- U maju 2023. godine institucija Ombudsmana je osnovala nezavisni mehanizam za praćenje Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom.  Preporuke Komiteta UN za prava osoba sa invaliditetom iz 2017. godine nisu ispunjene, posebno u pogledu neophodne reforme starateljstva i odlučivanja u ime osoba sa invaliditetom. Crna Gora nije usvojila akcioni plan za sprovođenje preporuke Komiteta. Neke definicije invaliditeta u crnogorskom zakonodavstu koriste ponižavajuću terminologiju;

- Nacionalni mehanizam za prevenciju torture (NPM) unaprijedio je svoju Metodologiju za sprovođenje nadležnosti i ovlašćenja, inkorporirajući najnovije međunarodne standarde i praksu;

-U  2022. godini odlučeno je o preostalih 21 predmet (od ukupno 27) koji se odnose na ponašanje policijskih službenika prilikom ustoličenja Mitropolita u Cetinjskom manastiru 5. septembra 2021. godine;

Utvrđena je prekomjerna upotreba hemijskih sredstava u svim slučajevima i kršenje člana 3. Evropske konvencije o ljudskim pravima (zabrana torture) i člana 28. Ustava Crne Gore (dostojanstvo i nepovredivost ličnosti). Istrage su još u toku i još nema sudskih postupaka. Na policijske uniforme i zaštitne šlemove uvedene su vidljive identifikacione oznake (imena, prezimena, broj službenih znački i sl.) koje omogućavaju identifikaciju i efikasne istrage, ali njihova upotreba nije sistematska;

- NPM je utvrdio kršenje člana 3. Konvencije u jednom slučaju zlostavljanja u ženskom zatvoru u Podgorici. Od šest predmeta koji se odnose na zabranu torture i surovog, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja u radu Uprave policije, NPM je u tri slučaja utvrdio povredu prava;

- NPM je u 2022. godini obavio 40 posjeta i izdao 81 preporuku institucijama i nadležnim ministarstvima, od kojih je 39 realizovano. NPM je primio 70 pritužbi lica lišenih slobode i u tri slučaja našao osnovanim navode o nečovečnom i ponižavajućem postupanju, koji se odnose na loše materijalne uslove smještaja, neodgovarajuću zdravstvenu zaštitu i neefikasnu istragu navoda o zlostavljanju. Uprkos izvjesnom poboljšanju, materijalni uslovi u zatvorima, istražnim zatvorima i psihijatrijskim bolnicama i dalje su ispod međunarodnih standarda. Uslovi života u ženskom zatvoru su pristojni i higijena je zadovoljavajuća, ali u prenaseljenoj psihijatrijskoj bolnici u Dobroti uslovi života i higijena su i dalje loši.