Zamjenik govorio o ostvarivanju ljudskih prava starijih osoba

Starije osobe moraju se shvatiti kao društveni resurs, a ne kao pasivni korisnici prava i sloboda koji su socijalni teret, kazao je zamjenik Zaštitnika Siniša Bjeković, navodeći da izvještaji Ombudsmana ukazuju na nedostatk odgovarajućih servisa podrške ovoj kategoriji stanovništva.

Bjeković je danas govorio na panelu “Ljudska prava starijih”, u okviru završne konferencije “Inicijativa za socijalno uključivanje starijih osoba”, koju je organizovao Crveni krst.

On je rekao da je pririodno očekivati da starije osobe i u poznim godinama života mogu i trebaju dati doprinos razvoju društva u cjelini kroz tzv. aktivno starenje.

„Logično je vrednovati njihov doprinos u ranijim životnim fazama bez kojih ne bi bilo moguće ostvariti brojne društvene koristi počevši od doprinosa unutar porodice, preko poslovnih aktivnosti i uloženog rada, pa do stvaranja opšte ekonomske i socijalne podloge za dalji razvoj društva“, naveo je Bjeković.

On je ukazao da ni na međunarodnom, ni na nacionalnom nivou nema opšteprihvaćene definicije starije osobe, iako postoje pokušaji da se one učine na temelju promjene društvene uloge pojedinca.

„Slično se dešava kada pokušavamo definisati starosnu granicu koja se kreće od 60 i više godina kako je vide Ujedinjene nacije, dok se u evropskim granicama ona postavlja na 65 godina i u svom utemeljenju se vezuje za zakonsku granicu penzionisanja“, pojasnio je zamjenik Bjeković.

Govoreći o iskustvima institucije crnogorskog Zaštitnika, saopštio je da su pritužbe registrovane uglavnom u dvije ključne oblasti djelovanja: socijalna zaštita i zaštita od diskriminacije.

„Karakteristični slučajevi koji su registrovani u sektoru koji postupa po predmetima iz socijalne zaštite skoro po pravilu se tiču ostvarivanja prava iz socijalne zaštite, a treba napomenuti da su nerijetko uzrokovani nedostakom informacija i nepoznavanjem prava i nadležnosti“, rekao je zamjenik.

On je podsjetio da izvještaji Zaštitnika ukazuju na nedostatk odgovarajućih servisa podrške satrijim osobama kao vid pozitivnih obaveza države kod ostvarivanja prava iz socijalne zaštite.

Takođe je naveo da je registrovan jedan broj predmeta u kojima se starije osobe javljaju kao zainteresovani za kreditne usluge kod banaka, kada su im one zbog rigidnih baknarskih propisa i prakse praktično nedostupni (procjena rizika i životno osiguranje kao jedini oblik garancije za vraćanje kredita). „Tu smo zaključili da postoje i druga manje restriktivna sredstva obezbjeđenja koja se mogu koristiti, kako se ova kategorija ne bi dovela u nepovoljan položaj u odnosu na druge kategorije korisnika“.

Bjeković je ukazao da su posebno rizična kategorija starije osobe ili osobe na granici radnog angažovanja koje se nerijetko otpuštaju kao tehnološki višak i prije nego što se analizirali njihov dalji položaj.

U posljednje vrijeme, dodao je, kao posljedica promjene svijesti o porodičnom nasilju svjedoci smo pojavi ekonomskog, psihičkog i fizičkog nasilja starijih, naročito u uslovima poremećenih porodičnih odnosa.

„ I ovdje postoji više problema, uključujući nedostatak mjera podrške žrtvama u slučajevima nasilja u porodici“, kazao je zamjenik Bjeković.

Prema njegovim riječima, Zaštitnik konstatuje da daleko na margini posebno stoje starije osobe u seoskim domaćinstvima, a naročito žene kao posebno marginalizovane.

„To je posebno došlo u prvi plan nakon donošenja propisa u oblasti socijalne zaštite kojim su dodijeljenje naknade korisnicama sa određenim radnim iskustvom i boravkom na birou rada, dok su žene u seoskim domaćinstvima sa dokazanim ogromnim neformalnim radom ostale u cjelosti na margini“, kazao je Bjeković.

Govoreći o međunarodnim standardima podsjetio je na dokumenta kao što su Bečki plan akcije u odnosu na starenje, UN Principi o starijim osobama, Madridski međunarodni plan akcije starenja, Rezolucija Savjeta za ljudska prava o ljudskim pravima starijih osoba, upućujući i na instrumente Savjeta Evrope: EKLJP i Evropska socijalna povelja (revidovana).